หากคิดจะเปิดร้านกาแฟอย่างน้อยๆควรจะต้องมีความรู้เรื่องสายพันธุ์กาแฟว่าแต่ละชนิดเรียกว่าอะไรบ้าง และกาแฟแต่ละสายพันธุ์มีจุดเด่นตรงไหน การทำธุรกิจกาแฟนั้นความรู้เป็นสิ่งสำคัญที่ขาดไม่ได้ ผู้ประกอบการต้องพัฒนาตัวเองอยู่เรื่อยๆ เพราะการแข่งขันในธุรกิจนี้มีค่อนข้างสูงหากไม่ขวนขวายหรือแม้แต่หยุดนิ่งกับที่อาจจะตามคนอื่นไม่ทันสายพันธุ์กาแฟนั้นเท่าที่มีบันทึกไว้มีมากกว่า 6,000 ชนิด แต่จะแนะนำสายพันธุ์ กาแฟหลักๆที่เด่นให้รู้จัก 4 สายพันธุ์
1.อาราบิก้า (Arabica) ยอมรับกันว่าเป็นสายพันธุ์ที่ดีที่สุด มีรสชาติหอม กลมกล่อม และเป็นสายพันธุ์ที่นิยมมากที่สุด กะลากาแฟมีสีเขียวอมเทา มีเมล็ดรูปร่างยาวรี คาดการว่าครองส่วนแบ่งการตลาดราวๆ 75% ของกาแฟทั้งหมด กาแฟสายพันธุ์นี้จะเติบโตได้ดีที่ระดับพื้นที่ความสูงเหนือเหนือระดับน้ำทะเลประมาณ 700 เมตร อุณหภูมิที่เหมาะแก่การเจริญเติบโต 15-25 องศาเซลเซียส จะมีสารคาเฟอีนประกอบอยู่ราวๆ 1% อายุการเก็บเกี่ยวตั้งแต่เริ่มติดเมล็ดจนถึงผลสุกประมาณ 9 เดือน แหล่งผลิตสำคัญอยู่ที่ทวีปอเมริกาใต้ บราซิล กัวเตมาลา จาไมก้าในเมืองไทยเราจะปลูกกันแถบทางภาคเหนือที่ยอมรับกันว่าเป็นกาแฟชั้นดีได้แก่ กาแฟดอยช้าง กาแฟดอยวาวี จังหวัดเชียงราย และดอยขุนวาง จังหวัดเชียงใหม่
2.โรบัสต้า หรือเรียกอีกอย่างว่า คานาโฟรา (Robusta/Canaphora) กาแฟพันธุ์นี้จะปลูกง่ายให้ผลผลิตต่อไร่สูง ดูแลง่าย ทนโรคได้ดี แต่ไม่เป็นที่นิยมเท่าอาราบิก้า โรบัสต้ามีขนาดเล็กกว่า อาราบิก้ากะลาสีออกน้ำตาล รูปร่างกลม ส่วนหลังนูน คล้ายหลังเต่า มีปริมาณคาเฟอีน 2-4.5%เนื้อกาแฟมีรสขมกว่าอาราบิก้า และกลิ่นก็ด้อยกว่า จึงนิยมนำมาผลิตเป็นกาแฟสำเร็จรูป เช่นกาแฟกระป๋อง กาแฟผง หรือนำมาผสมกับอาราบิก้า เกิดเป็นรสชาติที่แปลกใหม่ นิยมปลูกอยู่แถบแอฟริกาและบางส่วนในเอเชีย ประเทศอินโดนีเซียและเวียดนาม ส่วนในเมืองไทยจะปลูกแถบภาคใต้ของไทย ชุมพร ระนอง นครศรีธรรมราช ยะลา สุราษฏร์ธานี
3.ไลเบริก้า (Liberica) คุณสมบัติลักษณะเดียวกับโรบัสต้า ปลูกมากแถบแอฟริกา ต้นทุนในการปลูกและผลิตกาแฟสูงมาก จึงไม่นิยม นำมาผลิตในเชิงธุรกิจและไม่แพร่หลาย
4.เอ็กเซลซ่า (Excelsa) ทนต่อสภาพแห้งแล้งได้ดีแต่รสชาติไม่ดี จึงไม่เป็นที่นิยมของนักดื่มกาแฟ
นอกจากนี้ยังมีกาแฟอีกประเภทหนึ่งเรียกว่า เบลนด์( Blend) คือการนำกาแฟตั้ง 2 สายพันธุ์มาผสมกันเพื่อให้เกิดกลิ่นและรสชาติหรือสีที่แตกต่างออกไป เช่นนำ อาราบิก้าผสมกับโรบัสต้า หรือใช้อาราบิก้า 2 สายพันธุ์ผสมกัน
การเก็บเมล็ดกาแฟนั้นในบ้านเราทางภาคเหนือจะเก็บกันในช่วง ปลายปี ราวเดือนธันวาถึงต้นปีช่วงเดือนมกราคมหรือปลายเดือนกุมภาพันธ์ กาแฟจะสุกสีแดงเต็มต้น การเก็บกาแฟที่ดีต้องพิถีพิถันในการเก็บ เก็บโดยการใช้มือคัดเก็บเฉพาะเม็ดสีแดงสุกเท่านั้น หากใช้วิธีรุนแรงเช่นรูดทั้งพวงก็จะเป็นการทำร้ายกิ่งกาแฟไปด้วย แต่หากเป็นกาแฟโรบัสต้าทางภาคใต้อาจจะรูดทั้งพวงได้ เพราะทนทานมากกว่ากัน
